An euzhusted deñval.

Tod in Persien -- Annemarie Schwarzenbach --
Lenos Verlag, Basel -- Vorbemerkung:

-- Rakskrid --

Al levr-mañ ne da ket da reiñ nebeut a joa d'an lenner. Se ne da ket da frealziñ ha gennerzhiñ anezhañ gwech ebet, evel ma c'hell levrioù drist meur a wech gant-se, rak eo ur mennozh brudet, e piaoufe ar gouzañv un nerzh pinvidikaus, mar befe douget e doare reizh. Klevet on, e zo ar marv memes evit degas un den d'an uhelded, met kofes a ran, na gredan ket en dra-se [1]: penaos 'ta 'teufer da lammat dreist ar c'hwervoni an-unan? Ur veli re ziveizus a zo ha re zizenel ..., hag ar marv a goll e veli, hepken mar gortozer anezhañ evel an hent nemetañ aotreet deomp ha nompas dont en-dro diwarnañ, an hent nemetañ diwar hon hentoù-gantreer.

Ya, diwar-benn an hentoù-gantreer e zo al levr-mañ hag ar c'heal-greiz a zo an dispi. Ha mar en deus ar skrivagner mennad all ebet eget kensantad en e lennerioù enaouiñ, e-giz-se n'eus dare diraezus ar mennad-mañ: rak evit esperout truez ha meizerezh eo dav bezañ disklêrius hor c'hwitadennoù ha stourmet ez-kalonek hor faezhadennoù hag hor gouzañv an efed didec'hus hevelep abegoù reizh. Ma 'z omp gwech hag amzer eürus ez-tiabeg, e-giz-se n'eus ganeomp da vezañ e stumm ebet gwalleürus en hevelep doare. Hag er mare garv evel hiziv e vefe da bep hini diboan da zibab an enebour reizh hag ivez an tonkadur, ma zo an nerzh an-unan evitañ.

An haroz al levrig-mañ a zo evel-kent un haroz ken dizellezet ha n'eus ket e-tailh d'envel e enebour gwech ebet, hag an haroz-mañ a zo ker gwan ha daol kuit e armoù, a-hervez kent ar sielladur e emzaskor divrud.

Hogen an dra-se n'eus ket c'hoazh ar washañ: kalz nebeutoc'h e tigarezo al lenner, e zo disklêriet neblec'h, perak en em lez un den da vont d'an tus war-zu Persia, en un vro arallhin ha bell diouzh ar gêr, nemet da vezañ trec'het eno gant hoalerezhioù dizanv. Sur a-walc'h 'zo amañ mui eget ur wech a vezañ diwar-benn hentoù-zistro, hentoù-ziwar hag hentoù-gantreer, hag an neb chom hiziv en ur vro europat, hennezh a oar, e pe doare n'eus ket kalz a dud evit an euzhus entremar -- un entremar ranngalonus diaes tec'hel dioutañ, hag a zo santet etre diouzh un tu ar c'henstourm hiniennel evit ezhomm a beoc'h-galon pe evit youl da zisentidigezh, hag ivez an dienez danvezel bihan ha re vras, ha diouzh an tu all ar goulennoù politikel ar muiañ boutin hag evel-kent ar muiañ birvidik e-keñver an dazont armerzhel, sokial ha sevenadurel. Mar klaskont ar re yaouank evel-kent da dec'hel dioutañ -- daoust ma c'hellfent reizhabegañ ho tec'hadennoù gant rat vat -- e reont dougen an arouez-Kain un trubard-breur war dal.

E-giz-se pe dost emañ an traoù gant ar plac'h, ma teu an notennoù-mañ diwarni. Anat din e teue, e pad ma oan o terc'hel an dornskrid echu em daouarn, e rankfen sevel ur ragistor aes da lenn ha kompren: nemet e-giz-se e c'hellfen reiñ c'hoant d'al lenner ha kinnig d'an embanner ul levr gwerzhus. Met just hen ne oan ket evit ober, anez falsañ ar gwir c'heal-greiz -- se 'vefe ur gwerzh dizaotreet an hon ezhommoù eus kefred ha si-mat.

Rak an dispi, an euzhus goulloded ur galon gadarn, ha zo bet lakaet amañ dre skrid, en deus kenboent ebet gant arouez-Kain an dec'hadenn, hag edo marteze er penn-kentañ. Nann, amañ na talv mui hor skeulioù ha displegadennoù, amañ emañ un den hepken a-benn ar fin an e nerzh ...

An dizenel a stek tost-tre ouzh an dreistdenel -- hag o kas da goll kalon eo ar vrasted a Azia: gwech ebet a-enep d'an den, nemetken re vras evitañ. Pegement a bouez 'zo eno, pa un den emañ o vervel? Ha ni 'anavez un griadenn ebet mui dic'halloud eget an hini-mañ: "Un den emañ o vervel!" Nann, nep aotreadur a rank divec'hiañ ac'hanon ha skañvaat ac'hanoc'h: an dañjer ne lez ket en em dapañ hag an aon ne lez ket en em envel -- dres se a lak an dispi ken euzhus --, ha hentoù leun a euzh ez eus, ma'z eus distro ebet diwarno.

Perak marvel a-hent-all?

Deomp n'eus ket ar marv naturel, leuniañ 'ra ac'hanomp gant ranngalon. An Aziiz avat o deus lakaet anezhañ e-barzh o relijionoù evel an Netra, evel ar wir Vezañs, evel ar gwir Nerzh. Gortoz a reont anezhañ hep entremar ranngalonus; en enep dezho e zo hor buhez diempentus heptañ-se, ha zo un dra eviti hec'h unan. Tennet eus e sferenn, e dro-war-dro frealzus, -- gant an anal o sachañ a-dreuz, ar galon o lammat feuls en ur gweledva leun a gemm ha goantiz, -- e rank en em lakaat an den-mañ dindan veli an avelioù-menez, ha rog an tammig diwezhañ e spi a-dammoù memes. Da belec'h treiñ e benn? Tro-dro n'eus nemet divuhezded, renkoù-reier a vasalt arzu, gouelec'hioù-draezh melen-lorgnez, traoñiennoù-loar marv-mik, ruzelennoù-gleiz ha stêrigoù arc'hantek, ma tremen pesked zizeriet gant red warno. Da belec'h? O entremar ranngalonus, askell seizet an ene! Du-hont na treuz gwech ebet an devezh ha nozvezh e-barzh hon emouiziegezh, petra bennak ez eus un heol flamm dreist an deiz hep disheol hag e par ar sterennoù o c'houloù yen dreist an noz.

Meur a wech e plijfe d'an den-mañ briata start e boanioù hag e gleñved-ar-gêr ker c'hwerv hag e geuz, met penn-da-benn disoñjet en deus an tamall warnañ e-unan; en aner en em soñj er penn-kentañ ("Piv ez eus va heñchet betek amañ m'emaon?"). C'hoazh ur wech an nerzh-kalon da damall, c'hoazh ur wech treiñ e benn d'un hini-all, c'hoazh ur wech karout!. En em deuler 'ra en douelladenn ec'hon hag ingal evel ar mor, krediñ ha pediñ 'ra, ha disoñjal 'ra pep tra, pa sell ouzh dremm an e garantez, an euzhusted deñval. Petra evel-kent evit ober a-enep dezhi?

A, c'hoazh ur wech dihuniñ hep barr-enkrez eviti, ur wech nompas bezañ va-unan-penn ha lakaet dindan he beli! Ra vin o santout al laouen anal ar bed ennon!

A, ra vin c'hoazh ur wech o vevañ!

[Troidigezh gant 白狐]

[1] ur meneg goloet da Jezus !!